พระชาติที่ ๖
ภูริทัตชาดก
ภูริทัตนาคราช ผู้ยิ่งด้วยศีลบารมี
ภูริทัตชาดกเป็นประวัติการสร้างบารมีของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ในพระชาติที่ทรงบำเพ็ญศีลบารมีอย่างเด่นชัด ศีลบารมี คือ การสำรวมกาย วาจา ใจ ให้สงบเรียบร้อย มีความอดทน อดกลั้น เพื่องดเว้นจากการทำความชั่วโดยมีคุณธรรม คือ หิริ โอตตัปปะ เป็นสิ่งควบคุม ในพระชาตินี้ พระโพธิสัตว์ภูริทัตนาคราชได้บำเพ็ญศีลบารมีอย่างยิ่งยวด ยอมทนทุกข์ทรมานแสนสาหัสและยอมสละได้แม้แต่ชีวิตของตนเอง แต่ไม่ยอมผิดศีล การบำเพ็ญศีลบารมีของภูริทัตนาคราชจึงเข้าทำนองว่า “ยอมตาย ไม่ยอมทำชั่ว” นั่นเอง
นาคราชโพธิสัตว์ ผู้ทรงอรรถและธรรม
ในพระชาตินี้ พระโพธิสัตว์บังเกิดเป็นพญานาคชื่อว่า “ทัตตะ” เป็นโอรสของพญานาคราชธตรฐ ผู้ปกครองเหล่านาคในลุ่มน้ำยมุนาและมีพระมารดาเป็นมนุษย์ คือ พระนางสมุทชาผู้เป็นพระธิดาของพระเจ้าพรหมทัต กษัตริย์เมืองพาราณสี ทัตตนาคราชเป็นผู้ที่เปี่ยมด้วยปัญญาอันชาญฉลาดเลื่องลือระบือไกล แม้กระทั่งท้าวสักกะ (พระอินทร์) จอมเทพผู้ปกครองสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ ยังทรงยกย่อง และทรงบูชาพระโพธิสัตว์ด้วยของหอมและดอกไม้ทิพย์พร้อมทั้งทรงขนานนามให้ใหม่ว่า “ภูริทัต”
ยอมสละชีวา เพื่อรักษาศีลให้บริบูรณ์
เมื่อภูริทัตไปเยือนสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ ได้เห็นสมบัติอันโอฬารของท้าวสักกะ จึงคิดว่า “สมบัติทิพย์เหล่านี้ ล้วนบังเกิดขึ้นด้วยบุญทั้งสิ้น” จึงเร่งสร้างบุญโดยการถืออุโบสถศีล เพื่อจะได้พ้นไปจากสภาพของนาค ที่ต้องใช้ท้องเลื้อยไปมา และจะได้ไปเกิดในภพดาวดึงส์ แต่ภูริทัตถูกยั่วยวนจากเหล่านางนาค จึงต้องหลีกขึ้นมาถือศีลอยู่ริมฝั่งแม่น้ำยมุนา วันหนึ่งขณะกำลังจำศีลอยู่ ถูกหมองูชื่ออาลัมพายน์จับตัวไปแสดงฤทธิ์ให้คนดูเพื่อแลกเงิน เช่น ขยายตัวให้ใหญ่ขึ้น หดตัวให้เล็กลงแผ่พังพาน หายตัว ฯลฯ แม้ว่าภูริทัตมีฤทธิ์เดชมากมายเพียงแค่ลืมตามองหมองูก็จะกลายเป็นขี้เถ้าไปในทันที แต่ภูริทัตกลับยอมถูกทรมานแสนสาหัสโดยไม่ทำร้ายใคร เพื่อรักษาศีลให้บริสุทธิ์บริบูรณ์
สู่เทวโลกสมปรารถนา ด้วยศีลบารมี
ฝ่ายพระเจ้าพาราณสี เมื่อทรงได้ยินข่าวว่ามีหมองูจับพญานาคได้จึงทรงรับสั่งให้หมองูอาลัมพายน์นำพญานาคมาแสดงต่อหน้าพระพักตร์ ซึ่งในขณะนั้นเอง สุทัสสนนาคราช พระเชษฐา (พี่ชาย) ของภูริทัตได้แปลงร่างเป็นดาบสมาช่วยเอาไว้ได้ และเปิดเผยฐานะที่แท้จริงของพญานาคทั้งสองว่าเป็นพระนัดดา (หลาน) ของพระเจ้าพาราณสีนั่นเองเป็นเหตุให้หมู่ญาติทั้งหลายทั้งในโลกมนุษย์และในนาคพิภพได้กลับมาพบกันอีกครั้งส่วนภูริทัตนาคราชยังคงหาโอกาสไปบำเพ็ญศีลบารมีในโลกมนุษย์อยู่เสมอเมื่อสิ้นชีวิตได้ใปบังเกิดในสวรรค์สมดังปรารถนา
