โลกธรรม 8 ทุกคนต้องเจอ หลีกเลี่ยงไม่ได้ แต่ผู้บรรลุนิพพานแล้ว ถึงเจอโลกธรรมฝ่ายที่ทำให้ใจหวั่น (อนิฏฐารมณ์) ก็ไม่หวั่นกับความเสื่อมเหล่านั้น ถึงเจอโลกธรรมฝ่ายที่ทำให้ใจไหว (อิฏฐารมณ์) ก็ไม่ไหวกับความสุขจอมปลอม เพราะรู้อยู่แก่ใจว่า
1. อนิจจัง คือ เปลี่ยนแปลงไปเรื่อยๆ ไม่เที่ยง ไม่ยอมคงที่
2. ทุกขัง คือ ต้องแตกทำลายไปแน่ๆ ไม่วันใดก็วันหนึ่ง ไม่คงทนค้ำฟ้าอยู่
3. อนัตตา คือ เอาจริงๆ เข้าแล้วไม่มีตัวตนที่แน่นอนและบังคับบัญชาให้ได้ตามใจก็ไม่ได้ ตรงข้ามกับนิพพาน ซึ่งนิจจัง สุขัง อัตตา
แต่มีอีกเรื่องหนึ่ง ซึ่งไม่จำเป็นต้องเจอ แต่คนก็ยังดิ้นรนไปคว้า ไปติดเหยื่อ ติดยางเหนียว ทีแรกคว้าได้มาก็ชื่นใจ แต่มันอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา เพราะฉะนั้น ถึงเวลามันก็ไม่ยอมอยู่ด้วย เลยต้องแห้งเหี่ยวใจ สิ่งนั้นคือความรัก แต่ผู้บรรลุนิพพานแล้วท่านไม่สนใจ ท่านจึงไม่แห้งไม่เหี่ยวกับใคร ท่านไม่รักอะไรๆ แต่รักนิพพาน
จิตโศก แปลว่า จิตที่แห้งผาก เหมือนดินแห้ง ใบไม้แห้งหมดความชุ่มชื่น หมายความว่า จิตที่ถูกกระทบด้วยเหตุใดเหตุหนึ่งอันไม่น่าปรารถนา แล้วทำให้เศร้า แห้งผากภายใน เกิดอาการทางจิตขึ้นทำให้จิตเหี่ยวแห้ง มีความหม่นไหม้ภายใน มีความเกียม มีการละห้อยหา จิตเมื่อโศกแล้วจึงไม่ควรแก่การงาน มักทำอะไรไม่ได้ ถึงได้ก็ไม่ดี เหมือนคนป่วยปางตาย ย่อมไม่ควรแก่การงานใดๆเลย
-----------------------------------------------------------------
หนังสือ " เปิดไปอ่านความสุข "
ส. ผ่องสวัสดิ์
ชมรมนักคิดนักเขียนเพื่อสันติภาพโลกและมูลนิธิพัฒนาเยาวชนต้นแบบศีลธรรม
