ระเบียบปฏิบัติการประกอบพิธีกรรม
ระเบียบปฏิบัติการกรวดน้ำอุทิศส่วนกุศล
เหตุผลในการกรวดน้ำ
น้ำที่ใสสะอาดบริสุทธิ์ เปรียบเสมือนน้ำใจที่ใสบริสุทธิ์ของคนเรา สายน้ำที่เทหลั่งไหลลงนั้น เปรียบเสมือนสายน้ำใจของคนเรา ที่หลั่งไหลออกมาให้ปรากฎแก่ประชาชนทั้งหลาย
การจะให้วัตถุสิ่งของที่เป็นอสังหาริมทรัพย์นำเคลื่อนที่ไปไม่ได้ เช่น พระเจ้าพิมพิสารทรงมอบถวายพระราชอุทยานเวฬุวันแด่พระพุทธเจ้า ก็ทรงใช้นำเทหลั่งลงถวายพระพุทธองค์แทนน้ำพระทัยที่ทรงมอบถวายด้วยพระราชศรัทธา
การที่จะให้สิ่งที่ใหญ่โตไม่สามารถจะหยิบยกให้ได้ เช่น พระเวสสันดรทรงพระราชทานช้างมงคลแก่พราหมณ์ทั้ง ๘ ก็ทรงใช้น้ำเทหลั่งลงเปนสายให้แก่พราหมณ์ทั้ง ๘ แทนน้ำพระทัยของพระองค์ที่ทรงพระราชทาน
การประกาศความตกลงใจ ซึ่งเป็นนามธรรมไม่มีรูปร่าง เช่น สมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรงประกาศอิสรภาพ ก็ทรงใช้น้ำเทหลั่งลงเป็นสาย อันเป็นนิมิตหมายแห่งสายน้ำพระทัยเด็ดเดี่ยวที่ทรงแสดงออกให้ปรากฏแก่ประชาชนทั้งหลาย ฉันใด
การจะให้ส่วนบุญส่วนกุศลซึ่งเป็นนามธรรม ก็เช่นเดียวกันนิยมใช้น้ำที่ใสสะอาดบริสุทธิ์เทหลั่งลงเป็นสาย อันเป็นนิมิตหมายแห่งสายน้ำใจอันใสสะอาดบริสุทธิ์ ที่ตั้งใจอุทิศส่วนบุญส่วนกุศลให้แก่ท่านผู้ล่วงลับไปแล้ว ฉันนั้น
ความมุ่งหมายของการกรวดนํ้า
การกรวดน้ำนั้น เพื่อเป็นการอุทิศส่วนกุศลที่ตนได้บำเพ็ญแล้ว แผ่ไปให้แก่ผู้ล่วงลับดับขันธ์ไปแล้ว
ถ้าผู้กรวดน้ำอุทิศส่วนกุศลนั้น มีอาวุโสสูงกว่าผู้ล่วงลับไปแล้ว เช่น พ่อ แม่ กรวดน้ำอุทิศส่วนกุศลให้แก่บุตรธิดาผู้ล่วงลับไปแล้ว หรือผู้บังคับบัญชากรวดน้ำอุทิศให้แก่ผู้อยู่ในบังคับบัญชาผู้ล่วงลับไปแล้ว เช่นนี้ ชื่อว่าเป็นการแผ่เมตตากรุณาแก่ผู้ล่วงลับไปแล้วเหล่านั้น ให้มีความสุขตามควรแก่คติวิสัยสัมปรายภพนั้น ๆ
ถ้าผู้กรวดน้ำอุทิศส่วนกุศลนั้น มีฐานะต่ำกว่าท่านผู้ล่วงลับไปแล้ว เช่น บุตรธิดากรวดน้ำอุทิศส่วนกุศลให้แก่บิดามารดาผู้ล่วงลับไปแล้ว หรือผู้อยู่ได้บังดับบัญชากรวดน้ำอุทิศส่วนกุศลให้แก่ท่านผู้บังคับบัญชาผู้ล่วงลับไปแล้ว เช่นนี้ ชื่อว่าเป็นการแสดงกตัญญกตเวทิตาธรรมแก่ท่านเหล่านั้น เพื่อช่วยส่งเสริมบุญบารมีของท่านให้เจริญรุ่งเรืองมากยิ่งขึ้น
วิธีปฏิบัติในการกรวดน้ำ
การกรวดน้ำนี้ นิยมกระทําในงานทำบุญทุกชนิดทั้งงานมงคลและอวมงคล เพื่ออุทิศส่วนกุศลที่ตนได้บำเพ็ญแล้วนั้นให้เกิดประโยชน์แก่ผู้ล่วงลับไปแล้ว
น้ำสำหรับใช้ในการอุทิศส่วนกุศลนั้น นิยมใช้น้ำที่ใสสะอาดบริสุทธิ์ โดยไม่มีสิ่งใดเจือปนทั้งสิ้น
นิยมใช้ภาชนะสําหรบกรวดน้ำโดยเฉพาะ ในพิธีทําบุญต่างๆ (ถ้ามี) ถ้าไม่มี ก็นิยมใช้แก้วน้ำ หรือขันนํ้าแทนและนิยมจัดเตรียมไว้ให้เรียบร้อยก่อนถึงเวลาจะใช้
การกรวดน้ำอุทิศส่วนกุศลนี้ นิยมกระทําหลังจากถวายเครื่องไทยธรรมแต่พระสงฆ์แล้ว เมื่อพระเถระประธานสงฆ์เริ่มอนุโมทนาว่า (ยถา-) เจ้าภาพงานหรือประธานพิธีก็เริ่มหลั่งน้ำอุทิศส่วนกุศล
ถ้าผู้กรวดน้ำนั่งอยู่กับพื้น นิยมนั่งพับเพียบจับภาชนะสำหรับกรวดน้ำด้วยมือทั้งสอง รินนํ้าให้ไหลลงเป็นสาย
ถ้าภาชนะที่ใช้กรวดน้ำนั้น มีปากกว้าง เช่น ใช้แก้วน้ำหรือขันน้ำ นิยมใช้นี้วชี้มือขวารองรับสายน้ำให้ไหลลงไปตามนิ้วชี้นั้น เพื่อป้องกันมิให้น้ำไหลลงเปรอะเปื้อนพื้น ถ้าภาชนะนั้นปากแคบ ไม่นิยมใช้นิ้วมือรองรับสายน้ำนั้นอีก
กิริยาอาการที่กรวดน้ำนั้น นิยมรินน้ำให้ไหลลงเป็นสายโดยไม่ขาดตอนเป็นระยะๆ จะดูไม่งาม พร้อมกับการรินน้ำลงเป็นสายนั้น นิยมตั้งจิตสำรวมอุทิศส่วนบุญส่วนกุศลให้แก่ท่านผู้ล่วงลับไปแก้ว ดังนี้
คํากรวดน้ำอุทิศส่วนกุศล
"อิทัง เม ญาตีทัง โหตุ สุขิตา โหนตุ ญาตะโย"
(ขอส่วนบุญนี้ จงสําเร็จแก่ญาติทั้งหลายของข้าพเจ้า ขอญาติทั้งหลายของข้าพเจ้า จงมีความสุข) หรือว่า
"ข้าพเจ้าขอตั้งจิตอุทิศผล บุญกุศลนี้ไปให้ไพศาล
ถึงบิดรมารดาและอาจารย์ ทั้งลูกหลานใกล้ชิดสนิทกัน
คนเคยร่วมเคยรักสมัครใคร่ มีส่วนได้ในกุศลผลของฉัน
ทั้งเจ้ากรรมนายเวรและเทวัญ ขอให้ท่านจงโมทนาทั่วหน้าเทอญ"
เมื่อได้ตั้งจิตอุทิศส่วนกุศลเป็นส่วนรวมแล้ว นิยมอุทิศระบุเฉพาะเจาะจงชื่อ นามสกุล ของบรรพบุรุษผู้ล่วงกับไปแล้วอย่างชัดเจนอีกครั้งหนึ่ง
เมื่อพระสงฆ์รูปที่สองรับอนุโมทนาว่า (สัพพีติโย) ผู้กรวดน้ำนิยมเทน้ำกรวดให้หมดภาชนะ แล้วประณมมือรับพรต่อไปจนจบ
ขณะที่พระสงฆ์กําลังสวดบทอนุโมทนาอยู่นั้น เจ้าภาพหรือประธานพิธีไม่นิยมลุกไปทําธุรกิจอย่างอื่น เพราะเป็นเวลาที่พระสงฆ์ท่านกํากังกล่าวคําประสิทธิ์ประสาทพรให้แก่เจ้าภาพหรือให้แก่ประธานพิธีนั้น
เมื่อพระสงฆ์สวดอนุโมทนาจบแล้ว เจ้าภาพหรือประธานพิธีนิยมกราบหรือไหว้แสดงความเคารพพระสงฆ์อีกครั้ง ตามสมควรแก่สถานที่นั้น คือ ถ้านั่งอยู่กับพื้น ก็นิยมกราบ ถ้านั่งเก้าอี้ก็นิยมยกมือไหว้
น้ำที่กรวดอุทิศส่วนกุศลแล้วนั้น นิยมนําไปเทลงที่พื้นดิน โดยเทรดต้นไม้ หรือหญ้า ณ สถานที่ภายนอกตัวอาคารบ้านเรือน เพื่อฝากไว้กับแม่พระธรณี ห้ามมิให้เทลงในกระโถนหรือเทลงในที่สกปรก
