การทำจิตให้บริสุทธิ์มี ๒ วิธี คือ สมาธิภาวนา และ วิปัสสนาภาวนา การจะทำจิตให้บริสุทธิ์โดยไม่ละความชั่วทุกอย่าง และไม่สร้างความดีให้เต็มที่นั้นทำไม่ได้ เหมือนมีขยะเต็มภาชนะแล้วไม่เทออก จะใส่สิ่งของใหม่อันใดก็ใส่ไม่ได้
เมื่อจิตบริสุทธิ์ก็ย่อมเห็นแจ้งในพระนิพพาน และปฏิบัติตนตามแนวทางที่จะเข้าพระนิพพานได้ในที่สุด ทำจิตให้บริสุทธิ์เปรียบเสมือนปีนป่ายขึ้นไปในที่สูง ย่อมจะมองเห็นบ้านเมืองที่อยู่ในที่ไกล (คือนิพพาน) ว่าอยู่ตรงไหน ทิศไหน แล้วก็เดินไปตามทาง (มรรคมีองค์ ๘) ตรงไป ยังเมืองนั้น
เมืองที่เปรียบเทียบ คือ นิพพาน พระบรมศาสดาตรัสเกี่ยวกับ พระนิพพาน ไว้ว่า..
"ควรรู้ยิ่งว่า.. ความไม่เกิดขึ้นเป็นนิพพาน
ความไม่เป็นไปเป็นนิพพาน ความไม่มีเครื่องหมายเป็นนิพพาน
ความไม่ประมวลมาเป็นนิพพาน ความไม่สืบต่อเป็นนิพพาน
ความไม่ไปเป็นนิพพาน ความไม่บังเกิดเป็นนิพพาน
ความไม่อุบัติเป็นนิพพาน ความไม่เกิดเป็นนิพพาน
ความไม่แก่เป็นนิพพาน ความไม่ป่วยไข้เป็นนิพพาน
ความไม่ตายเป็นนิพพาน ความไม่เศร้าโศกเป็นนิพพาน
ความไม่รำพันเป็นนิพพาน ความไม่คับแค้นใจเป็นนิพพานฯ"
(พระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับหลวง เล่ม ๓๑ หน้า ๑๒)
ธรรมขันธ์ของกายธรรมมีคุณสมบัติด้งที่กล่าวแล้วนี้ทุกประการ สิ่งใดที่ตรงข้ามกับนิพพาน สิ่งนั้นเป็นสังขาร (สังขาร แปลว่าสิ่งปรุงแต่ง) ทั้งสิ้น
