กวาดวัด กวาดใจ ไปนิพพาน

 

เสนาสนสูตร

              พระผู้มีพระภาคตรัสว่า ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕  อาศัยใช้สอยเสนาสนะอันประกอบด้วยองค์ ๕ ไม่นานนักก็จะทำให้เเจ้ง เจโตวิมุตติ  ปัญญาวิมุติอันไม่มีอาสวะ  เพราะอาสวะสิ้นไปด้วยปัญญาอันยิ่งเองเข้าถึงในปัจจุบัน

 

             ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕  เป็นอย่างไร 

             คือ ภิกษุในธรรมวินัยนี้

๑. เป็นผู้มีศรัทธา  เชื่อพระปัญญาตรัสรู้ของพระตถาคตว่า "เเม้เพราะเหตุนี้พระผู้มีพระภาคพระองค์นั้นเป็นพระอรหันต์ตรัสรู้ด้วยพระองค์เองโดยชอบ เพียบพร้อมด้วยวิชชาเเละจรณะ เสด็จไปดี รู้เเจ้งโลก เป็นสารถีฝึกผู้ที่ควรฝึกได้อย่างยอดเยี่ยม เป็นศาสดาของเทวดาเเละมนุษย์ทั้งหลาย เป็นพระพุทธเจ้า¹ เป็นพระผู้มีพระภาค² "

 

๒. เป็นผู้มีอาพาธน้อย มีโรคเบาบาง ประกอบด้วยไฟธาตุ สำหรับย่อยอาหารสม่ำเสมอ  ไม่เย็นจัด ไม่ร้อนจัด เป็นปานกลาง ควรเเก่การบำเพ็ญเพียร

 

๓. เป็นผู้ไม่โอ้อวดไม่มีมารยา  ทำตนให้เปิดเผยตามความเป็นจริงในศาสดา หรือในเพื่อนพรหมจารีผู้รู้ทั้งหลาย

 

๔. เป็นผู้ปรารภความเพียร³ เพี่อละอกุศลธรรม เพื่อให้กุศลธรรมเกิด มีความเข้มเเข็ง⁴  มีความบากบั่น มั่นคง ไม่ทอดธุระในกุศลธรรมทั้งหลายอยู่

 

๕. เป็นผู้มีปัญญา คือ ประกอบด้วยปัญญา เป็นเครื่องพิจารณาเห็น ทั้งความเกิดเเละความดับ อันเป็นอริยะชำเเรกกิเลสให้ถึงความสิ้นทุกข์โดยชอบ

                 ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ เป็นอย่างนี้เเล

 

                เสนาสนะประกอบด้วยองค์ ๕  เป็นอย่างไร

                คือ เสนาสนะในธรรมวินัยนี้

๑. อยู่ไม่ไกลนัก ไม่ใกล้นัก⁵  มีทางไปมาสะดวก กลางวันไม่พลุกพล่าน กลางคืนมีเสียงน้อย ไม่อึกทึก มีเหลือบ ยุง ลม เเดด เเละสัตว์เลื้อยคลาน กระทบน้อย

 

๒. เมื่อภิกษุอยู่ในเสนาสนะนั้น มีจีวร บิณฑบาตร เสนาสนะ เเละคิลานปัจจัย เภสัชชบริขาร ที่เกิดขึ้นโดยไม่ฝืดเคืองเลย

 

๓. ภิกษุผู้เถระทั้งหลาย  เป็นพหูสูต เรียนจบคัมภีร์⁶  ทรงธรรม ทรงวินัย ทรงมาติกาอยู่ในเสนาสนะนั้น

 

๔. ภิกษุนั้นเข้าไปหาภิกษุผู้เถระเหล่านั้น  ในเวลาที่สมควรเเล้ว จึงสอบถามไต่ถามว่า "พุทธพจน์นี้เป็นอย่างไร เนื้อความเเห่งพุทธพจน์นี้เป็นอย่างไร "

 

๕. ภิกษุผู้เถระเหล่านั้น ย่อมเปิดเผยข้อที่ยังไม่เปิดเผย ทำข้อที่เข้าใจยากให้เข้าใจง่าย เเละบรรเทาความสงสัยในธรรมที่น่าสงสัยหลายอย่างเเก่ภิกษุนั้น

 

             เสนาสนะอันประกอบด้วยองค์ ๕  เป็นอย่างนี้เเล

 

             ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕  อาศัยใช้สอยเสนาสนะอันประกอบด้วยองค์ ๕   ไม่นานนัก ก็จะทำให้เเจ้ง เจโตวิมุติ  ปัญญาวิมุติ  อันไม่มีอาสวะ  เพราะอาสวะสิ้นไปด้วยปัญญาอันยิ่งเองเเล้ว  เข้าถึงอยู่ในปัจจุบัน 

 

ที่มา : เสนาสนสูตร  องฺ. ทสก.  ๒๔/๑๑/๑๗-๑๙ (มจร.)

 

เชิงอรรถอ้างอิง

1 ชื่อว่า พระพุทธเจ้า เพราะทรงรู้สิ่งที่ควรรู้ทั้งหมดด้วยพระองค์เอง เเละทรงสอนให้ผู้อื่นรู้ตาม

2 ชื่อว่า พระผู้มีพระภาค เพราะ

(๑) ทรงมีโชค

(๒) ทรงทำลายข้าศึกมีกิลส

(๓) ทรงประกอบด้วยภคธรรม ๖ ประการ

(๔) ทรงจำเเนกเเจกเเจงธรรม

(๕) ทรงเสพอริยธรรม

(๖) ทรงคลายตัณหาในภพทั้งสาม

(๗) ทรงเป็นที่เคารพของชาวโลก

(๘) ทรงอบรมพระองค์ดีเเล้ว

(๙) ทรงมีส่วนเเห่งปัจจัย ๔ เป็นต้น

(วิ. อ. ๑/๑/๑๐๓-๑๑๘)

 

3 ปรารภความเพียร ในที่นี้หมายถึงประคองความเพียรทางกายเเละใจไว้ (องฺ. ปญฺจก. อ. ๓/๒/๑)

4 มีความเข้มเเข็ง ในที่นี้หมายถึงมีกำลังความเพียร  (องฺ. ปญฺจก. อ. ๓/๒/๑)

5 เสนาสนะที่อยู่ไม่ไกลนัก ไม่ใกล้นัก  มีอธิบายประกอบว่า  เสนาสนะที่อยู่ไกลนัก เมื่อภิกษุอยู่อาศัยย่อมลำบากกายที่จะเที่ยวบิณฑบาต จิตใจกระสับกระส่าย ไม่สามารถเจริญสมาธิให้เกิดได้  เสนาสนะที่อยู่ใกล้นักก็จะพลุกพล่านไปด้วยผู้คน (องฺ. ทสก. อ. ๓/๑๑/๓๒๐)

6 เรียนจบคัมภีร์ (อาคตาคม) ในที่นี้หมายถึงเรียนจบพระพุทธพจน์ คือ พระไตรปิฎก ๕ นิกาย ได้เเก่ ทีฆนิกาย มัชฌิมนิกาย สังยุตตนิกาย  อังคุตตรนิกาย เเละขุททกนิกาย (องฺ. ติกฺ. อ. ๒/๒๐/๙๘)

 

จากหนังสือ กวาดวัด กวาดใจ ไปนิพพาน  "เสนาสนวัตร"

โดย คุณครูไม่เล็ก