<<< ตอนที่ 3 วันอาสาฬหบูชา >>>
พระสัมมาสัมพุทธเจ้า ทรงกำหนดรู้ด้วยญาณทัสสนะเห็นว่า บุคคลที่ควรเสด็จไปเทศน์โปรดต่อไปคือ พระปัญจวัคคีย์ 5 รูป เพราะในอดีตชาติสมัยพระสัมมาสัมพุทธเจ้าวิปัสสี ท่านโกณฑัญญะเคยถวายมหาทานครั้งใหญ่ ตั้งจิตแน่วแน่เปล่งวาจาอธิษฐาน ณ เบื้องพระพักตร์ว่า
“ด้วยอำนาจบุญกุศลอันไม่มีประมาณที่เกิดจากมหาทานในครั้งนี้ขอให้ข้าพระพุทธเจ้า ได้เป็นพระอริยสาวกองค์แรกในพระพุทธศาสนาของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า พระองค์ใดพระองค์หนึ่งในอนาคตกาลภายภาคเบื้องหน้าด้วยเถิด”
ก่อนพลบค่ำ พระพุทธองค์เสด็จไปถึงป่าอิสิปตนมฤคทายวัน พระปัญจวัคคีย์ ต่างมองเห็นพระพุทธองค์ มีพระฉัพพรรณรังสีแผ่ออกมาจากพระวรกาย เสด็จมาแต่ไกล ต่างนัดหมายกันไว้ว่า เราอย่าลุกขึ้นต้อนรับพระองค์เลย แต่เมื่อพระพุทธองค์เสด็จไปถึงด้วยพุทธานุภาพ พระปัญจวัคคีย์ต่างลืมตัวลุกขึ้นต้อนรับไปอย่างนอบน้อม รับบาตรรับจีวร ล้างพระบาท กราบทูลให้พระพุทธองค์ทรงนั่งบนอาสนะที่ปูลาดไว้ พระบรมศาสดาตรัสว่า
“บัดนี้ ตถาคตสิ้นกิเลสใหญ่น้อยทั้งปวง ได้ตรัสรู้ธรรม เป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้าแล้ว”
พระปัญจวัคคีย์รูปหนึ่งค้านว่า พระองค์ทรงเลิกบำเพ็ญทุกรกิริยา หันดำรงตนเป็นปกติ จะทรงบรรลุธรรมวิเศษ ซึ่งวิสัยคนธรรมดาไม่สามารถเข้าถึงได้อย่างไร พระพุทธองค์ตรัสด้วยพระสุรเสียงที่นุ่มนวลไพเราะว่า "ท่านทั้งหลายนึกทบทวนดูว่าเราเคยกล่าววาจาที่ไม่เป็นความจริงหรือไม่" พระปัญจวัคคีย์ต่างนิ่งเงียบจิตสงบยอมจำนน พระพุทธองค์ตรัสต่อไปว่า จงสงบจิตใจตั้งใจฟังให้ดี บัดนี้เราตถาคตจักแสดงธรรมแก่ท่าน
พระปัญจวัคคีย์ ซึ่งต่างสั่งสมบารมีมาพร้อมที่จะได้บรรรลุธรรมเป็นพระอรหันต์ในชาติปัจจุบันนี้ ต่างปล่อยใจตามกระแสพระธรรมเทศนา พระโกณทัญญะน้อมจิตตามกระแสพระธรรมเทศนาด้วยใจที่เป็นสมาธิ ได้มีดวงตาเห็นธรรมบรรลุเป็นพระโสดาบัน บัดนั้นเองพระพุทธองค์ ทรงเปล่งอุทานว่า “อัญญาสิ วตโภ โกณทัญญะ” โกณฑัญญะรู้ธรรมแล้วหนอ พระปฐมเทศนา ที่ทรงนำมาเทศครั้งแรก คือ พระธรรมจักกัปปวัตตนสูตร พระโกณฑัญญะ ซึ่งเป็นพระโสดาบันแล้ว ได้กราบทูลขออุปสมบท พระพุทธองค์ตรัสว่า
“เอหิภิกขุ ท่านจงเป็นภิกษุเถิด ธรรมอันตถาคตกล่าวไว้ดีแล้ว ท่านจงประพฤติพรหมจรรย์ เพื่อทำที่สุดแห่งทุกข์โดยชอบเถิด”
บทสารคดี รัตนวนาลี
20/6/57
