ในการปฏิบัติธรรมนั้น หลายท่านคาดหวังว่าจะต้องได้ผลที่ดีเยี่ยม เห็นดวงธรรมภายใน หรือกายภายในจึงจะได้ชื่อว่าประสบความสำเร็จในการนั่งสมาธิ แต่ในความเป็นจริงนั้น ความสำเร็จของการนั่งสมาธิ ได้เริ่มเกิดขึ้นตั้งแต่ที่ได้มีความคิดเริ่มนั่งสมาธิแล้ว ดังที่พระเดชพระคุณพระราชภาวนาวิสุทธิ์ ได้อธิบายขั้นตอนแห่งความสำเร็จของการเข้าถึงธรรมไว้ว่า
ขั้นตอนแรก ก็คือ ความคิดที่อยากจะปฏิบัติธรรม อยากเข้าถึงธรรมกาย นี่คือความสำเร็จในขั้นหนึ่งทีเดียว เพราะคนในโลกจำนวนหลายพันล้านคนไม่ได้คิดอย่างนี้ ไม่ได้คิดยังไม่พอยังไม่รู้จักด้วยซ้ำไป เอารวบเข้ามาใกล้ๆ ในประเทศไทยที่เป็นชาวพุทธก็มีไม่มากที่จะคิดอย่างนี้ เพราะความคิดนี้ มาจากแหล่งแห่งความบริสุทธิ์ภายใน กระตุ้นจิตสำนึกให้เราคิดอย่างนี้
ขั้นที่สอง คิดแล้วทำ คือเดินเข้ามา คิดแล้วทำ ตั้งแต่ตื่นนอนเรื่อยมา จนกระทั่งมาเข้าห้องปฏิบัติธรรม
ขั้นที่สาม มาถึงแล้วก็มานั่งขัดสมาธิคู้บัลลังก์ นั่งขัดสมาธิกันแล้วก็หลับตาเบาๆ
ขั้นที่สี่ หลับตาแล้วก็นึกถึงคำภาวนา หรือนึกนิมิต หรือวางใจนิ่งๆ เฉยๆ นี่คือความสำเร็จไปอีกขั้นหนึ่ง เพราะการทำอย่างนี้ กาย วาจา ใจ จะถูกกลั่นให้บริสุทธิ์ไปตลอดเวลาทันทีที่เราหลับตาแล้วก็ภาวนา
ขั้นที่ห้า พอเรานิ่ง เรานั่งภาวนาไป เดี๋ยวฟุ้งบ้าง ไม่ฟุ้งบ้าง เดี๋ยวไม่ฟุ้ง เดี๋ยวฟุ้ง เดี๋ยวสัมมา อะระหัง เดี๋ยวนึกนิมิต เดี๋ยวนิ่งเฉย เดี๋ยวฟุ้งบ้าง ไม่ฟุ้งบ้าง
ขั้นที่หก นั่งไปเรื่อยๆ ฟุ้งน้อยลง หลับน้อยลง ตึงน้อยลง ท้อน้อยลง คือ ไม่ท้อมากกว่าท้อหรือไม่หลับมากกว่าหลับ ไม่ฟุ้งมากกว่าฟุ้ง นี้ก็คือความสำเร็จไปอีกขั้นหนึ่ง
ขั้นที่เจ็ด จนกระทั่งความฟุ้ง ความง่วง ความท้ออะไรต่างๆ เหล่านั้นหมดไป เดี๋ยวใจนิ่งอยู่ในกลางความมืดอย่างเดียว โดยไม่เห็นอะไรเลย นี้ก็เป็นความสำเร็จไปอีกระดับหนึ่ง
ขั้นที่แปด ถ้าเรานิ่งต่อไปกลางความมืด ไปเรื่อยๆ ตัวที่ทึบๆ นี่เริ่มขยาย เริ่มโปร่งขึ้น หายใจรู้สึกสะดวกขึ้น คล่องขึ้น โปร่ง ไม่อึดอัด ไม่คับแคบ รู้สึกตัวมันบางๆ นี่คือความสำเร็จไปอีกขั้นหนึ่ง
ขั้นที่เก้า แม้ยังไม่เห็นอะไรเลย ขั้นที่โปร่งก็ค่อยๆ โล่งขึ้น แล้วก็เบา ตัวเริ่มขยาย บางครั้งรู้สึกว่าร่างกายมีการเปลี่ยนแปลงขยายบ้าง ออกไปด้านข้าง หรือยืดขึ้นเหมือนตัวยืดขึ้น หรือย่อลงมาติดพื้น หรือมีความรู้สึกเคว้งคว้างบ้าง เอียงไปเอียงมาโคลงเคลงบ้าง ขนลุกบ้าง นี่เป็นความสำเร็จไปอีกขั้นหนึ่ง
ขั้นที่สิบ ไปต่อไปเรื่อยๆ จนกระทั่งหายไปเลย เหมือนอยู่ในกลางอวกาศโล่งๆ แต่ยังไม่เห็นอะไร นี่คือความสำเร็จไปอีกขั้นหนึ่ง
ขั้นที่สิบเอ็ด เมื่อเรายังคงนิ่งอยู่ทำวิธีเดิมอย่างนั้นแหละ นิ่งอย่างเดียว ไม่ไปเอ๊ะๆ อ๊ะๆ ทำเฉยๆ หรือถ้าเอ๊ะหนึ่งแล้วมันหาย เอ๊ะสองอย่าให้มันเกิด เดี่ยวความสว่างก็ค่อยๆ มา ความสว่างเดี๋ยวมาเดี๋ยวหาย นี่คือความสำเร็จไปอีกขั้นหนึ่ง
ขั้นที่สิบสอง ความสว่างอยู่นานขึ้นหายน้อยลงมีความรู้สึกเวลาหมดไปเร็วอยากนั่งนานๆ ไม่ต้องฝืนนั่ง ไม่ต้องพยายามนั่ง รู้สึกอยากนั่ง สมัครใจนั่งเอง นี่คือความสำเร็จไปอีกขั้นหนึ่ง
เพราะฉะนั้นตั้งแต่ตื่นนอนเรื่อยมา จนกระทั่งเข้าห้องปฏิบัติธรรมรวมกันเป็นความสำเร็จของเรา ทุกขั้นตอน ความสำเร็จสิ่งหนึ่งที่เรามองไม่เห็น และเราก็ไม่รู้ว่าเราได้สิ่งนี้ คือจิตที่บริสุทธิ์ขั้นไปเรื่อยๆ จนเกิดเป็นกระแสธารแห่งบุญอยู่ภายในตัวของเรา2)
ดังนั้นขอให้เราภาคภูมิใจทุกครั้งที่เราได้เริ่มมีความคิดว่าจะนั่งและได้เริ่มลงมือนั่งสมาธิแล้ว เท่ากับว่าเราได้กำความสำเร็จแห่งการเข้าถึงธรรมไว้เรียบร้อยแล้ว
-------------------------------------------------------------
พระเทพญาณมหามุนี, พระธรรมเทศนา, 9 กรกฎาคม 2540.
จากหนังสือ DOU MD 204 สมาธิ 4
เทคนิคการทำสมาธิเพื่อเข้าถึงพระธรรมกาย
