เมื่อคณกโมคคัลลานพราหมณ์ได้ฟังวิธีศึกษาในพระพุทธศาสนาอย่างเป็นขั้นเป็นตอนชัดเจนจบแล้วจึงทูลถามพระองค์ว่า เมื่อพระองค์ทรงสอนอย่างนี้ พระภิกษุได้บรรลุพระนิพพานกันทุกรูปหรือไม่ พระองค์ทรงตอบว่า "ไม่" พร้อมทั้งได้อุปมาให้พราหมณ์เข้าใจ โดยเปรียบการบรรลุนิพพานกับการเดินทางไปเมืองราชคฤห์ของบุรุษ 2 คน คือทั้ง องคนมาถามทางกับผู้รู้ทางไปเมืองนั้น เมื่อบอกทางแล้วคนหนึ่งจับทางผิด เดินไปในทางตรงข้ามก็ย่อมไปไม่ถึง ตรงข้ามกับคนที่เดินตามทางที่บอกไว้ ในที่สุดก็จะเดินไปจนถึงเมืองนั้น แล้วพระองค์จึงตรัสสรุปว่า
"ดูก่อนพราหมณ์ ในเมื่อนิพพานก็มีอยู่ ทางไปนิพพานก็มีอยู่ เราผู้ชักชวนก็มีอยู่ แต่ก็สาวกของเราอันเราโอวาทสั่ง อนอยู่อย่างนี้ บางพวกเพียงส่วนน้อยสำเร็จนิพพานอันมีความสำเร็จล่วงส่วนบางพวกก็ไม่สำเร็จดูก่อนพราหมณ์ ในเรื่องนี้ เราจะทำอย่างไรได้ ตถาคตเป็นแต่ผู้บอกหนทาง..."
จากพระพุทธดำรัสนี้ ย่อมแสดงว่าความสำเร็จของการฝึกฝนนั้นไม่ได้ขึ้นอยู่กับใคร นอกจากตัว
ของพระภิกษุเอง ที่จะนำความรู้ที่ได้ศึกษานั้น ไปปฏิบัติให้เกิดผลอย่างจริงจังในวิถีชีวิตของตนเอง
-------------------------------------------------------------------
SB 303 แม่บทการฝึกอบรมในพระพุทธศาสนา
กลุ่มวิชาพุทธวิธีในการพัฒนานิสัย