องค์ประกอบของธาตุทั้ง 18

วันที่ 17 สค. พ.ศ.2558

 

 องค์ประกอบของธาตุทั้ง 18

ธาตุ แบ่งออกเป็น 18 ประการ มีชื่อเรียกดังต่อไปนี้3)

1.จักขุธาตุ : จักขุ ชื่อว่า ธาตุ เพราะทรงไว้ซึ่งความใสที่รูปารมณ์มากระทบได้ องค์ธรรมได้แก่ จักขุปสาท

2.โสตธาตุ : โสตะ ชื่อว่า ธาตุ เพราะทรงไว้ซึ่งความใสที่สัททารมณ์มากระทบได้ องค์ธรรมได้แก่ โสตปสาท

3.ฆานธาตุ : ฆานะ ชื่อว่า ธาตุ เพราะทรงไว้ซึ่งความใสที่คันธารมณ์มากระทบได้ องค์ธรรมได้แก่ ฆานปสาท

4.ชิวหาธาตุ : ชิวหา ชื่อว่า ธาตุ เพราะทรงไว้ซึ่งความใสที่รสารมณ์มากระทบได้ องค์ธรรมได้แก่ ชิวหาปสาท

5.กายธาตุ : กายะ ชื่อว่า ธาตุ เพราะทรงไว้ซึ่งความใสที่โผฏฐัพพารมณ์มากระทบได้ องค์ธรรมได้แก่ กายปสาท

6.รูปธาตุ : รูปารมณ์ ชื่อว่า ธาตุ เพราะทรงไว้ซึ่งการกระทบกับจักขุปสาท องค์ธรรมได้แก่ สีต่างๆ

7.สัททธาตุ : สัททารมณ์ ชื่อว่า ธาตุ เพราะทรงไว้ซึ่งการกระทบกับโสตปสาท องค์ธรรม ได้แก่ เสียงต่างๆ

8.คันธธาตุ : คันธารมณ์ ชื่อว่า ธาตุ เพราะทรงไว้ซึ่งการกระทบกับฆานปสาท องค์ธรรมได้แก่ กลิ่นต่างๆ

9.รสธาตุ : รสารมณ์ ชื่อว่า ธาตุ เพราะทรงไว้ซึ่งการกระทบกับชิวหาปสาท องค์ธรรม ได้แก่ รสต่างๆ

10.โผฏฐัพพธาตุ : โผฏฐัพพารมณ์ ชื่อว่า ธาตุ เพราะทรงไว้ซึ่งการกระทบกับกายปสาท องค์ธรรมได้แก่ สัมผัสต่างๆ

11.จักขุวิญญาณธาตุ : จักขุวิญญาณ ชื่อว่า ธาตุ เพราะทรงไว้ซึ่งการเห็น องค์ธรรมได้แก่ จักขุวิญญาณจิต 2 (การเห็นสิ่งที่ดีและไม่ดี)

12.โสตวิญญาณธาตุ : โสตวิญญาณ ชื่อว่า ธาตุ เพราะทรงไว้ซึ่งการได้ยิน องค์ธรรม ได้แก่ โสตวิญญาณจิต 2 (การได้ยินสิ่งที่ดีและไม่ดี)

13.ฆานวิญญาณธาตุ : ฆานวิญญาณ ชื่อว่า ธาตุ เพราะทรงไว้ซึ่งการรู้กลิ่น องค์ธรรม ได้แก่ ฆานวิญญาณจิต 2 (การได้กลิ่นที่ดีและไม่ดี)

14.ชิวหาวิญญาณธาตุ : ชิวหาวิญญาณ ชื่อว่า ธาตุ เพราะทรงไว้ซึ่งการรู้รส องค์ธรรม ได้แก่ ชิวหาวิญญาณจิต 2 (การรู้รสที่ดีและไม่ดี)

15 กายวิญญาณธาตุ : กายวิญญาณ ชื่อว่า ธาตุ เพราะทรงไว้ซึ่งการรู้สัมผัส องค์ธรรม ได้แก่ กายวิญญาณจิต 2 (การสัมผัสที่ดีและไม่ดี)

16.มโนธาตุ จิต 3 ดวง ได้แก่

1.จิตที่พิจารณาอารมณ์ทางทวารทั้ง 5 ทั้งฝ่ายดีและไม่ดี

2.จิตที่รับอารมณ์ทั้ง 5 ที่เป็นฝ่ายดี

3.จิตที่รับอารมณ์ทั้ง 5 ที่เป็นฝ่ายไม่ดี

จิตทั้ง 3 นี้ได้ชื่อว่า มโนธาตุ เพราะทรงไว้ซึ่งการรู้อารมณ์ 5 อย่างสามัญธรรมดา องค์ธรรมได้แก่ ปัญจทวาราวัชชนจิต 1 สัมปฏิจฉนจิต 2

17.ธัมมธาตุ สภาพทางธรรม 69 ชนิด ได้ชื่อว่าเป็นธาตุ เพราะทรงไว้ซึ่งสภาวลักษณะ ของตน องค์ธรรมได้แก่ เจตสิก 52 สุขุมรูป 16 นิพพาน 1 ธาตุ คือ ธรรมารมณ์

18.มโนวิญญาณธาตุ : จิต 76 ชื่อว่า มโนวิญญาณธาตุ เพราะทรงไว้ซึ่งการรู้อารมณ์ เป็นพิเศษ องค์ธรรมได้แก่ จิต 76 ดวง ที่นอกเหนือจากมโนธาตุ 3 และจิตที่รับอารมณ์ทางทวาร ทั้ง 5 ซึ่งเป็นอารมณ์ฝ่ายดี 5 อย่าง ฝ่ายไม่ดี 5 อย่าง รวมเป็นจิตอีก 10 ชนิด

------------------------------------------------------------

3) มูลนิธิสัทธัมมโชติกะ, คู่มือกานศึกษาหลักสูตรจูฬอาภิธรรมิกะโท, กรุงเทพฯ : ทิพยวิสุทธิ์, 2540, หน้า 76.

MD 408 สมาธิ 8: วิปัสสนากัมมัฏฐาน


 

 ยอมรับนโยบายข้อมูลส่วนบุคคล Total Execution Time: 0.0014575322469076 Mins