ความอดทนอดกลั้นช่วยให้มิต้องพลาดไปทำบาปแล้วต้องไปใช้กรรมในอบาย หากอดทนตอนเป็นคนได้ก็ไม่ต้องไปอดทนในนรก หากไม่อดทนในมนุษยโลกก็ต้องไปใช้สิทธิในนรก
ในโลกมนุษย์นี้มีกิเลสรอบด้านทำให้ต้องอดทนรอบด้าน และกิเลสดูเหมือนจะอาศัยสิ่งที่แทรกซึมอยู่ทั่วบรรยากาศมากระตุ้นการทำงานของมันอยู่เสมอ ในอากาศมีลมปากของคนทำให้ต้องทนต่อวาจากระทบกระทั่ง ที่ผิวหนังร่างกายก็อาศัยแดดฝนมากระทบจนร้อนหนาวอ่อนแข็งทำให้ต้องทนต่อความลำบากตรากตรำ ลึกเข้ามาในร่างกายก็อาศัยเชื้อโรคสารพัดทำให้ต้องทนกับทุกขเวทนา เลยเข้าไปถึงใจก็ต้องทนต่อเชื้อโรคของใจคือกิเลสทนความอยากสารพัน
ผู้มีขันติต้องยอมทนให้เขาด่า ดูหมิ่นดูถูก ทนต่อความอัปยศอดสู ทนหอกคือคำพูดที่พุ่งมาบั่นทอนกำลังใจ ทนดาบคือสายตาที่เชือดเฉือน ริษยา มุ่งมาดปองร้ายเหล็กทนรนไฟไม่คดงอ ก่อขึ้นรูปเป็นยอดกระบี่ดีดังใจ..
ภาษิตในชาดก
เด็กหนุ่มด่าแช่งตีด้วยความเป็นเด็กหนุ่ม บัณฑิตผู้มีปัญญาย่อมอดทนความผิดที่พวกเด็กทำแล้วทั้งหมดได้สัตบุรุษวิวาทกันกลับเชื่อมกันได้สนิทโดยเร็วส่วนคนพาลย่อมแตกกันเหมือนภาชนะดิน เขาย่อมไม่สงบเวรกันได้เลย ผู้รู้ความผิดที่ตนล่วงเกินและรู้ขอขมาโทษคนทั้งสองย่อมพร้อมเพรียงกันยิ่งขึ้น ความสนิทสนมไม่เสื่อมคลาย เมื่อคนอื่นล่วงเกินตนก็ยังสามารถเชื่อมให้สนิทสนมได้ ผู้นั้นเป็นผู้ประเสริฐยิ่ง เป็นผู้นำภาระเพราะนำภาระ และธุระของมิตรไปส่วนคนพาลทำการทะเลาะกันแม้เรื่องเพียงนิดเดียว ย่อมไม่ยอมสงบเวร
เมื่อยังไม่ถึงเวลาพูด หากพูดเกินกาลย่อมถูกทำร้าย มีดที่ลับคม ยาพิษอันร้ายแรงหาทำให้ตายทันทีทันใดเหมือนวาจาทุพภาษิตไม่ เพราะฉะนั้น บัณฑิตควรรักษาวาจาไว้ทั้งในกาลควรพูดและไม่ควร ไม่พูดให้ล่วงเวลา ผู้ใดมีปัญญาพิจารณาเห็นประจักษ์แล้วพูดพอเหมาะในกาลที่ควรพูด ผู้นั้นย่อมจับศัตรูได้ทั้งหมด
ความโกรธเกิดจากความไม่อดทน ทีแรกเป็นของน้อยแต่ภายหลังเป็นของมาก ความโกรธทำความเกี่ยวข้อง มีความคับแค้นมาก ข้าพระองค์ไม่ชอบใจความโกรธ วาจาของผู้มีโทสะมักหยาบคายจากนั้นก็ปรามา ถูกต้องชกต่อยกันด้วยมือต่อไปก็จับท่อนไม้ทุบตี ถึงจับศัสตราเข้าฟันแทงกันเป็นที่สุดความโกรธเป็นเหตุล่วงเกินในพระอริยบุคคล ให้ต้องเสวยทุกข์มาก ถูกฆ่าจองจำในภพนี้และภพหน้าส่วนความโลภก่อให้เกิดอาการหยาบ เป็นเหตุให้เที่ยวปล้นขู่เอาสิ่งของ ต้องทำอุบายล่อลวง บาปทั้งหลายมีอยู่ในความโลภ ข้าพเจ้าจึงไม่ชอบใจความโลภ กิเลสเครื่องร้อยรัดทั้งหลาย ถูกสิเน่หาผูกมัดทำให้บุคคลเดือดร้อนยิ่งนัก ข้าพเจ้าไม่ชอบใจสิเน่หา ความโศกย่อมเกิดแต่สิ่งที่รัก ความรักทำให้พระมหาสัตว์ทั้งหลายผู้บำเพ็ญบารมีแล้วเดือดร้อน
ผู้ไม่โกรธในคนควรโกรธ ผู้นั้นเป็นสัตบุรุษ ผู้นั้นแม้โกรธก็ไม่โกรธให้ปรากฏ นรชนใดมีท้องพร่องทนหิวได้ เป็นผู้ฝึกตน มีตบะ มีข้าวน้ำพอประมาณ ไม่ทำบาปเพราะเหตุแห่งอาหาร ละการเล่นการยินดีทั้งปวงได้เด็ดขาด ไม่กล่าวเหลาะแหละแม้น้อยนิด ละสิ่งที่เขาหวงแหนและความโลภด้วยปัญญากำหนดรู้ นักปราชญ์กล่าวผู้นั้นว่าเป็นสมณะในโลก
-----------------------------------------------
SB 405 ชาดก วิถีนักสร้างบารมี
กลุ่มวิชาพุทธวิธีในการพัฒนานิสัย
